Kapliczki na Górze Różańcowej w Bardzie

Wzdłuż alei na Różańcowej Górze w Bardzie stoi kilkanaście kapliczek. Z zewnątrz zespół kapliczek reprezentuje różne style architektoniczne ale to co bardzkie kapliczki wyróżnia od innych założeń tego typu w Sudetach jest zamknięte w środku. Za drzwiami kapliczek zobaczycie sceny z życia Jezusa. To też nic niezwykłego. Niezwykłe są wnętrza tych niewielkich budowli.

Czas i górski klimat Różańcowego Wzgórza poczyniły już spore zniszczenia we wnętrzach kapliczek. Piękne kolorowe malowidła na sklepieniach są już częściowo zatarte. Podobnie jest ze ścianami. Rzeźbione figury są w lepszym stanie. W niektórych kapliczkach pieczołowicie odtworzono detale z rożnych epok, elementy architektoniczne, napisy w języku hebrajskim, niemieckim i łacinie. Niektóre kapliczki są skromne i surowe wewnątrz. Oglądający może odnieść wrażenie podróży w czasie. Z pewnością zachwyci się bogactwem motywów dekoracyjnych, kolorowymi malowidłami i polichromiami.

Spis treści:

Portale kapliczek są zamknięte, ale my znamy sposób na ich otwarcie. Zdradzimy to na samym końcu.

Czytaj więcej: Co warto zobaczyć w mieście cudów?

Droga Różańcowa w Bardzie

Droga różańcowa na Różańcowym Wzgórzu w Bardzie Śląskim liczy 17 przystanków. Nie wszystkie ukończono od razu. Większość powstała na początku XX wieku. Pomysł narodził się w głowie ojca Xavera Franza z redemptorystów osiadłych w Bardzie w 1900 roku.

Kapliczki na Różańcowym Wzgórzu w Bardzie miały pełnić dwie funkcje. Zainteresować większą ilość pielgrzymów wyprawą do Barda i wypełnić czas tym pielgrzymom, którzy już w Bardzie przebywali. Przejście całej drogi z prawidłowym odmówieniem modlitw i rozważaniem nad życiem, męką i zmartwychwstaniem Jezusa zajmie pielgrzymom cały dzień. Sceny Drogi Różańcowej ukryte w kapliczkach na wzgórzu w Bardzie w obrazowy sposób przedstawiają chronologię wydarzeń z życia Jezusa i Maryi. Całe założenie nawiązuje do tradycyjnego cyklu różańcowego. Jak w różańcu mamy tu podział na części tajemnic radosnych, bolesnych oraz chwalebnych. Niektórzy mogą zauważyć brak kaplic związanych z częścią tajemnic światła, ale te do modlitwy wprowadził dopiero Jan Paweł II w 2002 roku.

Kapliczki na Różańcowej Górze w Bardzie

Prace nad kapliczkami trwały od 1904 roku z przerwą podczas trwania Pierwszej Wojny Światowej. Wybuch Drugiej Wojny uniemożliwił dokończenie całego projektu przez ówczesnych niemieckich mieszkańców Barda i okolic.

Kapliczki mają kilka wspólnych cech, scenę odgradza balustrada, mają po dwa otwory drzwiowe co miało ułatwić płynne przejście nawet sporej grupy pielgrzymów. W każdej kapliczce warto zwrócić uwagę na sklepienie, zazwyczaj bogato zdobione.

1. Kaplica wstępna św. Alfonsa Liguoriego

Drogę do kapliczek na Różańcowym Wzgórzu w Bardzie otwiera kapliczka wstępna św. Alfonsa Liguori. Znajduje się niedaleko rynku i Urzędu Miasta i Gminy za remizą Ochotniczej Straży Pożarnej.

Niewielką kapliczkę zbudowaną na murowanym podwyższeniu przykrywa dużo szerszy, strzelisty, blaszany dach. Konstrukcja kapliczki jest otwarta. W płytkim wnętrzu kapliczka skrywa drewnianą płaskorzeźbę z pozłacanymi elementami autorstwa Cyrillo dell’ Antonio z Cieplic. Płaskorzeźba przedstawia Świętego Alfonsa odmawiającego różaniec u stóp Matki Boskiej.

Skromna wstępna kapliczka może budzić rozczarowanie. Zdecydowanie warto iść dalej, schodkami po lewej stronie. Koniecznie z kluczem do tajemnic skrywanych przez kolejne kapliczki.

2. Kaplica Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny

W tradycji katolickiej pierwszą stacją drogi krzyżowej jest „Pan Jezus skazany na śmierć”. Na Różańcowej Górze w Bardzie pierwsza jest kaplica Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny. To zapowiedź tego, o czym będą opowiadać sceny w kolejnych kapliczkach. Ewangelia Św. Łukasza opisuje objawienie się Anioła Gabriela Marii i zapowiedź narodzin Syna Bożego, co przedstawiono w kapliczce. W środku iluzjonistyczna, uchylona, drewniana kurtyna oddziela widzów od sceny. Tylko dwie gipsowe rzeźby przedstawiają Marię i anioła Gabriela.

Murowana z czerwonej cegły kapliczka ma zwartą konstrukcję na planie krzyża. W czerwonej cegle wyróżniają się łukowe portale obmurowane jasnym piaskowcem. Podparte na kamiennych kolumnach półkoliste, dekoracyjne archiwolty nadają budyneczkowi stylu neoromańskiego.

W środku niewysoka balustrada, podobnie jak w innych kapliczkach bardzkiej Drogi Różańcowej odgradza przestrzeń dla pielgrzymów od kompozycji we wnękach. Na uwagę zasługuje kasetonowy, polichromowany strop. Zresztą sklepienia w kapliczkach należą do ciekawszych elementów ich wystroju.

3. Kaplica Nawiedzenia Św. Elżbiet

Kapliczka Nawiedzenia św. Elżbiety nie powstała w planowanym czasie i nic nie zapowiada jej ukończenia w najbliższym czasie.

4. Kaplica Narodzenia Jezusa na Wzgórzu Różańcowym w Bardzie

W Bardzie dzieciom najbardziej podoba się Kapliczka Narodzenia Jezusa. W stajence pod trzcinowym dachem przedstawiono dobrze znaną scenę. W centralnej części mały Jezus z rodzicami obok pasterze. Dzieci zachwycają się figurami owieczek, trudno im odejść w dalsza wędrówkę po Wzgórzu Różańcowym.

Światło wpadające przez szerokie okna sprawia, że wnętrze wydaje się obszerniejsze, to wrażenie potęgują jasne, optymistyczne barwy. Malowidła pod kolebkowym sklepieniem obrazują Pokłon Trzech Króli i Ucieczkę do Egiptu.

5. Kaplica Ofiarowania Jezusa w Świątyni

Kaplica Ofiarowania Pana Jezusa Bogu Ojcu przypomina nieco ośmioboczny namiot. Z zewnątrz w formie bardzo skromnej. Nie inaczej jest w środku ale i tak warto zajrzeć. Forma rzeźbiarska ukazuje klęczącą Maryję, ofiarującą Dzieciątko Jezus Kapłanowi.

6. Kaplica Znalezienia Jezusa w Świątyni

W różańcowym cyklu „znalezienie Pana Jezusa w świątyni” jest ostatnim, piątym elementem zamykającym część tajemnic radosnych. Niewiele mówi ewangelia o życiu Jezusa w młodości. Wiemy, że był „dzieckiem poddanym rodzicom”. W kapliczce przedstawiono jeden znany nam z tego okresu fakt. Młody, dwunastoletni Jezus naucza w świątyni. Po Święcie Paschy w Jerozolimie Jezus nie wrócił razem z rodzicami do Nazaretu. Odnalazł się dopiero po trzech dniach w świątyni.  

„Znalezienie Pana Jezusa w świątyni” to jedna z ciekawszych kapliczek na Różańcowej Drodze w Bardzie. Zbudowana w stylu mauretańskim z czerwonej cegły z dodatkami szkliwionej cegły zielonej i żółtej, bryła kapliczki przypomina świątynię z epoki. Po obu stronach od frontu kapliczka posiada dwie wieże, w których mieszczą się przedsionki do właściwej części. Wieże kapliczki zwieńczone są hełmami, na ich szczytach widnieją Gwiazdy Dawida, co dodatkowo podkreśla zamiar architekta - stworzenia w Bardzie klimatu z epoki.

Wnętrze kapliczki jest bogato zdobione, zadbano tu o każdy detal. Podparty kolumnami strop pokrywają wzorzyste, kolorowe polichromie. Rozbudowana scena podobnie jak w innych kapliczkach jest podwyższona i odgrodzona balustradą. Figura nauczającego Jezusa stoi w niszy. Za nim hebrajskie napisy z biblii a wokół trzy figury żydowskich mędrców. Józef z Marią stoją kilka kroków przed nimi.

7. Kaplica Modlitwy w Ogrójcu

Kapliczka Modlitwy w Ogrójcu zaczyna część tajemnic bolesnych bardzkiego różańca. Zbudowana z kamiennych bloków w stylu neoromańskim. W środku scena przedstawia Jezusa w ogrodzie Getsemani na Górze Oliwnej. Anioł zapowiada Jezusowi przyszłe męczeństwo.

8. Kaplica biczowania

W neobarokowej kaplicy „biczowania” warto zwrócić uwagę na sklepienie. Osiem malowideł pod kopułką opisuje sceny z Nowego Testamentu. Grupa rzeźbiarska w kaplicy ukazuje scenę biczowania. Rzeźby są mniejsze niż we wcześniejszych kapliczkach i jednobarwne, postawione na postumencie.

9. Kaplica Cierniem Koronowania 

Blisko szczytu Góry Różańcowej na bardzkiej Drodze Różańcowej znajduje się kapliczka o całkiem odmiennej formie. Zbudowana z kamiennych bloków na wzór romańskiego zamku z basztą zwieńczoną blankami. Kształt i forma tej kapliczki również jest pełna symboliki. 

Wejścia do baszty prowadzą przez dwa przedsionki po bokach. Wnętrze bardzo surowe w piaskowym kolorze.  Ściany w tej kapliczce są gładkie, bez malowideł przechodzą w łagodne łukowate sklepienie.

Rzeźba przedstawiająca Koronowanie Cierniem jest nadzwyczaj ekspresyjna. Na odrażającej twarzy koronującego widać grymas satysfakcji. Twarze rzymskich żołnierzy też nie chowają zadowolenia.

10. Kaplica Dźwigania Krzyża

W zbudowanej z żółtej cegły, neoromańskiej Kapliczce Dźwigania Krzyża sceny przedstawione są w trzech apsydach. W centralnej widać Jezusa niosącego krzyż. Po lewej Piłata, a po prawej płaczące niewiasty. Strop kaplicy zdobią ornamentalne polichromie. W kapliczce z pewnością zwrócicie uwagę na skrót S.P.Q.R po obu stronach centralnej apsydy. Oznacza Senatus PopulusQue Romanus i oznacza „senat i lud rzymski”. Jest to podkreślenie wymowy tej sceny. To nie sam Piłat jako sędzia i prowadzący proces zatwierdził wyrok na Jezusa ale cały lud rzymski. Zauważcie że, grupa rzeźbiarska po lewej stronie przedstawia Piłata umywającego ręce. On nie był przekonany o winie Jezusa ale jak wiemy uległ presji tłumu. Skrót S.P.Q.R do dziś widnieje w herbie stolicy Włoch.

11. Kaplica Ukrzyżowania

Scena Ukrzyżowania Jezusa jest jedyną sceną na bardzkiej drodze różańcowej niemieszczącą się w kapliczce. Tu kończy się część tajemnic bolesnych różańca.

W niemal monstrualny sposób przedstawiono tu figury łotrów. Jezus został przedstawiony proporcjonalnie. Nad głowa figury Jezusa umieszczono tabliczkę informującą o powodach skazania na śmierć. Łaciński akronim INRI, oznaczająca IESVS NAZARENVS REX IVDÆORVM czyli Jezus Nazarejczyk Król Żydów. Kiedy budowano tę stację różańca wzgórze różańcowe w Bardzie nie było zalesione. Dobrze widoczna z miasta scena przypominała prawdziwą Golgotę.

Na przeciw grupy rzeźbiarskiej pod drzewem leży pamiątkowy kamień.

12. Kaplica Zmartwychwstania Jezusa

W czasie kiedy budowano kaplice różańcowe w Bardzie, kapliczka Zmartwychwstania rozpoczynała ostatnią cześć różańca - tajemnic chwalebnych. Jest to neogotycka kaplica zbudowana z czerwonej cegły, na rzucie krzyża.

Wyróżnia ją piękna wieżyczka z ażurowym hełmem otoczonym balustradą i zwieńczonym figurą anioła. Zróżnicowanie i bogactwo wyciosanych w kamieniu detali architektonicznych kapliczki Zmartwychwstania Jezusa to dopiero zapowiedź tego, co można zobaczyć w środku.

Ze wszystkich bardzkich kapliczek, ta zrobiła na nas największe wrażenie. Piękna ornamentalna polichromia, która zdobi przestrzenie pod krzyżowo-żebrowymi sklepieniami jest mocno zniszczona i miejscami pokryta zielonym nalotem. Podobnie wnętrze wieżyczki. Wnętrze jest mroczne a większość światła dziennego wpada przez okienka w strzelistej wieżyczce.

Scena zmartwychwstania odbywa się w niedostępnej dla pielgrzymów części. W absydzie stylizowanej na grotę widać Jezusa na chmurze i aniołów. Bliżej środka figury przerażonych żołnierzy i niewiast.

13. Kaplica Wniebowstąpienia

W miejscu, w którym miała powstać kapliczka jest drewniany krzyż i malowidło na blasze. Kapliczkę zaprojektowane ale nie doszło nawet do rozpoczęcia prac. Wybuch Drugiej Wojny Światowej przerwał prace na Górze Różańcowej. W Rzymskokatolickiej Parafii Nawiedzenia NMP zachowały się plany kapliczki.

14. Kaplica Zesłania Ducha Świętego

 Duże łukowate okna sprawiają, że wnętrze kapliczki Zesłania Ducha Świętego jest jasne i przestronne. W tej neoromańskiej kapliczce zachwycają kolory. Nad głowami pielgrzymów unosi się Duch Święty a malowidła na ścianach przedstawiają kazania św. Piotra w dniu Zesłania Ducha Świętego i mowę św. Pawła na Aeropagu w Atenach. Grupa rzeźbiarska składa się z trzynastu figur. Maryję otaczają figury dwunastu apostołów.

Kaplica zbudowana jest z czerwonej cegły z kamiennymi elementami. Nad głównym portalem widać gołębicę - symbol Ducha Świętego

15. Kaplica Wniebowzięcia NMP

Niektóre internetowe źródła podają, że w tym miejscu planowana jest kaplica Ukoronowania NMP. Nie zgadza się to z tradycyjnym układem różańca bo według niego po Tajemnicy Zesłania Ducha Świętego znajduje się Tajemnica Wniebowzięcia NMP. Kaplica pozostała w planach. Jest krzyż i tablica. Malowidło na tablicy przy krzyżu przedstawia Wniebowzięcie.  

16. Kaplica Ukoronowania Najświętszej Marii Panny

 Zbudowana w 1989 roku kaplica Ukoronowania Najświętszej Marii Panny to jedyna z kaplic zbudowana na Różańcowej Górze w Bardzie po II Wojnie Światowej. Kończy trzeci, ostatni cykl różańcowy – Tajemnic Chwalebnych. Wyglądem kaplica przypomina koronę, wyraźnie nawiązuje do wezwania ostatniej tajemnicy różańcowej. Styl popularny w architekturze lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku.

W skromnym wnętrzu kaplicy zobaczymy - nieodgrodzoną balustradą – drewnianą rzeźbę bardzkiego artysty Jana Giejsona

17. Kaplica Dusz Czyśćcowych 

Zbudowana z czerwonej cegły w stylu neoromańskim, ostatnia kapliczka na Różańcowym Wzgórzu w Bardzie powstawała w latach 1904-1909. Znajduje się już blisko centrum miasteczka przy ulicy Lipowej. W kaplicy nie mamy już do czynienia z sceną z życia Jezusa. W jednym z boków kaplicy założonej na planie krzyża znajduje się ołtarz. Fresk nad ołtarzem przedstawia Jezusa nad duszami w czyśćcu. Oprócz ołtarza bardzo interesujące są malowidła na sklepieniu i pilastrach. Malowidła w tej kaplicy uległy najmniejszym zniszczeniom.  

Jak można zobaczyć wnętrza kapliczek Różańcowego Wzgórza?

Różańcową ścieżkę w Bardzie przeszliśmy wielokrotnie – sami i z dziećmi. Lubimy tu przyjechać pociągiem. Nie wiedzieliśmy o możliwości zobaczenia wnętrz kapliczek do czasu spotkania mieszkanki Barda spacerującej między kapliczkami razem z psem. Zdradziła nam tajemnicę, którą potwierdziliśmy w bardzkiej piernikarni a teraz podzielimy się nią z Wami. Klucze do kapliczek można pobrać „na klasztornej furcie”.

Jeśli nie wiecie gdzie jest „klasztorna furta” w Bardzie to Wam podpowiemy. Klasztorna furta znajduje się za kościołem pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Pany, który od 2008 roku ma tytuł Bazyliki Mniejszej. Najlepiej dojść tam od strony Centrum Informacji Turystycznej w Bardzie. Klucze są sklepiku przy muzeum. W tym miejscu można kupić bilety do Muzeum Sztuki Sakralnej i szopki w Bardzie.

Kto chce zobaczyć wnętrza kapliczek na Różańcowej Górze musi wypełnić formularz i pobrać klucze.