Cmentarz Ofiar Faszyzmu w Kolcach

Kolce to niewielka wieś w gminie Głuszyca, której zabudowania ciągną się wzdłuż pogranicza Gór Sowich i Gór Suchych. Leży pomiędzy Wzgórzami Wyrębińskimi, a masywem Światowida, którego zbocza były świadkami tragicznych wydarzeń z okresu II wojny światowej.
W Kolcach, w budynkach tkalni, istniał w czasie II wojny światowej jeden z podobozów pracy – Dörnhau. Wchodził w skład tzw. Arbeitslager Riese (AL Riese), czyli sieci 13 obozów i szpitala obozowego zlokalizowanych na terenie Gór Sowich, a powstałych w związku z budową kolejnej kwatery Hitlera.

Do Dörnhau przywożono jeńców wojennych i więźniów, m.in., z obozu koncentracyjnego Gross-Rosen oraz z Oświęcimia. Byli to głównie Żydzi, pochodzący z wielu państw Europy, jednak w większości z Węgier i Polski.

Więźniowie, w ramach przedsięwzięcia prowadzonego przez nazistów pod kryptonimem „Riese” (niem. „Olbrzym”), wykonywali różnorodne prace: budowali drogi, linie kolejowe, mosty, kanalizację, obiekty naziemne, ale przede wszystkim drążyli sztolnie. Była to najcięższa i najbardziej niebezpieczna praca, toteż podczas jej wykonywania dochodziło do wielu wypadków. Nieludzkie warunki, w jakich przetrzymywano więźniów, a także praca ponad siły powodowały bardzo dużą śmiertelność. Ocenia się, że stale w obozie przebywało do 3 tys. więźniów, a śmiertelność w miesiącu wynosiła przeciętnie do 10 procent.

Dowiedz się więcej o tragicznych losach więźniów z obozów pracy w Górach Sowich: "Za drutami śmierci"

Obóz Dörnhau, w końcowym okresie, służył jako szpital dla innych obozów zlokalizowanych w pobliżu. Istniał do maja 1945 roku. Zmarłych i zamordowanych więźniów chowano w masowych grobach u podnóża Światowida.

W 1948 roku cmentarz uporządkowano jako pomnik martyrologii. Trzydzieści lat później, w 1978 roku, z inicjatywy Gromadzkiej Rady Narodowej w Głuszycy, na cmentarzu przeprowadzono kolejne prace: wyznaczono zarysy grobów masowych, doprowadzono aleję, a przy bramie wejściowej umieszczono tablice z napisem: „Kolegom pomordowanym w walce z faszyzmem, za wolność i demokrację – P.Z.B.W.P.* - Ofiarom pomordowanym przez Niemcy hitlerowskie, Gmina Nowa Ruda, Głuszyca, 1 listopada 1948 roku.” W centralnym punkcie cmentarza znajduje się kamienny obelisk z tablicą, na której w języku polskim i hebrajskim wykute są słowa: „Ludzie ludziom zgotowali ten los – ofiarom faszyzmu mieszkańcy Głuszycy, wrzesień 1975 rok.”

Cmentarz zajmuje powierzchnię 0,216 ha, w 25 grobach zbiorowych oraz kilku indywidualnych pochowano ok. 2 tys. osób. Cmentarz Ofiar Faszyzmu wchodzi w skład szlaku martyrologii, którego czarno znakowana trasa prowadzi z Głuszycy Górnej przez Kolce – Cmentarz Ofiar Faszyzmu, Tajemnicze Podziemne Miasto Osówka, Grządki, Podziemne Fabryki Walimia, Walim, Podziemną Trasę Włodarz do Jugowic.


* P.Z.B.W.P. - Polski Związek Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych